Etxebizitza, garraioa eta azpiegiturak

Emakumeen presentzia aldakorra da euskal geografian: hiriguneetan herritarren %52,2 andreak dira. Landa-eremuan, aldiz, %49,1. Industria nortasun handiko eremuetan andre-gizonen arteko jarduera eta errenta mailaren diferentzia handia da. Lehen sektorean ardazturiko landagunean, ordea, andreen laneratzea apala da eta despopulazioa ohiko errealitatea.

1990az geroztik Euskal Herriko lurraren erabilerak aldaketa nabarmenak izan ditu. Nekazaritzarako lurretan 80.400 hektarea galdu dira eta artifizializaturiko azalera bikoiztu egin da. Afekzio kritikoenak nekazaritza lurra urri den eremuetan gertatu dira.

Mixel Berhokohigoin baserritarra da, ELBko kidea eta Euskal Herriko Laborantza Ganbarako Lehendakari ohia. "Nolako lurralde estrategia nahi dugu etorkizuneko Euskal Herriarentzat?" galderari erantzunez egindako adierazpena 2018ko maiatzan Ainhize-Mongelosen, Gaindegiak Eusko Ikaskuntzaren XVIII. Kongresurako adituen ekarpenak biltzeko prozesuaren baitan.

Araba hiriaren eta landaren arteko desoreka handia duen herrialdea da. Bere baitan bi lurralde egitura bizi dira. Egitura zaharra, lurralde polizentrikoarena, bailara eta kuadrillak bere baitan dituena. Egitura berria, lurralde monozentrikoarena, Frankismoaren azken bi hamarkadetan Gasteizen ardazturiko garapen industrialaren ereduarekin egituratu zena.

Herritarren presentzia desorekatua da euskal geografian. Zerbitzu eta azpiegituren presentzia herritar gehienen beharrak asetu asmoz errealitate horretara egokitzen da. Lurralde asimetria horrek, ordea, hiriguneetan gero eta azpiegitura gehiago metatzeko joera du, despopulazioa nozitzen duten lurraldeen ahulguneak biderkatuz.

Hezkuntza zentroen kokapena da euskal geografian ongizateko zerbitzuen irisgarritasunean desorekatuenetarikoa. Desberdintasun horiek ikasketa mailaren arabera antzemateaz gain ikastetxearen hizkuntza ereduaren arabera ere agerikoak dira.

Gaindegiak, Udalbiltzarekin eta Gasteizko udalaren babesarekin, auzoon iraunkortasuna modu integralean neurtzeko Gasteiz, Iruñea, Donostia, Baiona eta Bilboko ehun eta hamaika auzoen azterketa burutu du, mugikortasuna, kohesio soziala, hiri-morfologia, zerbitzuen eskuragarritasuna eta metabolismo demografikoa hizpide.

Gaindegiak Udalbiltza Partzuergoarentzat egindako azterlana deskargatu.

1970ko hamarkadan industrializazio prozesua eta beste hizkuntz-komunitateetako biztanleriaren erakartze masiboak euskararen gotorlekuetan euskararen gainbehera eragin zuen. XXI. mendeko lehen hamarkadan euskarak eremu hauetan berriz espazioa galdu du, oraingoan hirigintza eta euskal herritarren barne migrazioak medio.

1970ko hamarkadan industrializazio prozesua eta beste hizkuntz-komunitateetako biztanleriaren erakartze masiboak euskararen gotorlekuetan euskararen gainbehera eragin zuen. XXI. mendeko lehen hamarkadan euskarak eremu hauetan berriz espazioa galdu du, oraingoan hirigintza eta euskal herritarren barne migrazioak medio.