“Gipuzkoa” esatean zer datorkigu burura? Momentua eta pertsonaren arabera hamaika erantzun etor litezke (Erreala, Donostia eta bere hondartzak, danborrada eta bixigu-txuleta janak…) eta erantzun gehienen oinarrian marketing egitasmo zahar edo berriagoen oihartzuna sumatuko dugu. Nago, ordea, Gipuzkoa zer den erantzun ahal izateko ezinbestekoa dela lurraldearen ezagumendu geografikoa, bai espazio fisikoari dagokiona, bai giza espazioari dagokiona (gizartea, ekonomia, egitura instituzionala…).

Herrialde garatuetan, mendiko eskualdeak errealitate sozioekonomiko periferikoak bezala bilakatu dira. Aspaldidanik (eta are gehiago azken mendean), beraien ezaugarri geografikoek (orografia, altuera, klima, e.a.) mugatu dituzte erabat bere konexioak garapen ekonomikoaren zentro eta ardatz nagusiekin. Hori dela eta, garapen ekonomiko dinamika nagusietatik kanpo geratu izan diren eskualdeak dira, gainbeherakada mantso baina geldiezin batean murgildu direlarik.

Laborantza Ganbarak 9 urte bete ditu joandako asteburuan. Efemeride pozgarria zinez, eta dagokionak ospatu beharrekoa. Ez da, ordea, gogoeta honen helburua zorion mezuetan urtzea. Laborantza Ganbararen ibilbideak bere baitan ikasgai sakon bat eskaintzen digu Euskal Herria herri gisa egituratu beharrean sinistuta gaundenoi, laborariak izan zein ez.

Azken aste hauetan, jaiotzen inguruko datu berriak argitaratzearekin batera, zahartze demografikoa eta Euskal Herriko biztanleriaren balizko galera mintzagai ditugu. Sarritan aipatu dugun bezala, populazioaren egitura eta bere bilakaera gizartearen historiaren isla dugu, gure jendartearen eboluzioaren ispilu.